بررسی پیامدهای ناشی از استخراج معادن و تحلیل میزان اثرگذاری آن بر تغییر معیشت مرتعداران (مطالعه موردی: مراتع شهرستان دهگُلان - استان کردستان)

امروزه بسیاری از عرصه­های منابع­طبیعی دستخوش عملیات معدنکاوی شده­اند. استخراج معادن در اکوسیستم‌های طبیعی همچون مراتع پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی با خود به همراه داشته است که منجر به تغییرات مثبت و منفی در وضعیت معیشتی ساکنین منطقه گردیده است. از این­رو، در تحقیق حاضر سعی گردید تبعات مستقیم (اقتصادی، اجتماعی) و غیرمستقیم (اکولوژیکی و زیست‌محیطی) معدنکاری در شهرستان دهگلان بر وضعیت معیشتی بهره‌برداران از دیدگاه آنها و به‌صورت کیفی مورد ارزیابی قرار گیرد. ابزار جمع­آوری اطلاعات پرسشنامه بود. برای تعیین روایی پرسشنامه از پانل متخصصان و به­منظور برآورد پایایی پرسشنامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. جامعه آماری تحقیق شامل 218 مرتعدار از 6 نظام بهره‌برداری مشاعی در شهرستان دهگلان بود. با روش کوکران و تطبیق با جدول مورگان و کرجسی 140 مرتعدار  انتخاب شدند. نمونه­گیری با استفاده از روش تصادفی سیستماتیک انجام شد. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از آزمون­های همبستگی اسپیرمن، کندال تائو b و تحلیل مسیر انجام شد. در روش تحلیل­مسیر از رگرسیون چندگانه به شیوه جبری استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بین چهار شاخص پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اکولوژیکی با تغییر معیشت مرتعداران رابطه مثبت و معنی­دار وجود داشت و این شاخص‌ها قادر به تبیین 86 درصد از تغییرات وضعیت معیشتی بهره‌برداران بودند. به­علاوه مدل تحلیل ­مسیر نشان داد که پیامدهای اقتصادی بیشترین اثر مستقیم، پیامدهای زیست­محیطی بیشترین اثر غیرمستقیم و پیامدهای اکولوژیکی بیشترین اثر کل را بر تغییر و عدم بهبود معیشتی مرتعداران و شهرستان دهگلان داشته است. با توجه به شرایط حاکم، معدن‌کاوی در مراتع منطقه مورد مطالعه در حال حاضر یک تهدید محسوب می‌گردد. با توجه به عدم وجود روشی علمی برای فعالیت معدنکاری نه تنها سودی برای معدنکار حاصل نشده بلکه تخریب اکولوژیکی و زیست محیطی مراتع منطقه را نیز به دنبال داشته است.